Chyba nikt nie ma wątpliwości, że „wymiana” ma fundamentalne znaczenie dla biznesu.

Podzielę się zatem swoim rozumieniem etyki i zasad jej dotyczących.

„Biznes” z punktu widzenia akademickiego[1] czy teoretycznego, może oznaczać czynność wymiany. Jeden podmiot (np. osoba, firma) „robi interesy” z innym, gdy wymienia towar lub usługę za wartościowe wynagrodzenie, tj. korzyść, taką jak pieniądze. „Biznes” może również oznaczać podmiot, który oferuje towary i usługi na wymianę, czyli sprzedaje rzeczy. Cel to biznes. Etykę biznesu można zatem rozumieć jako badanie etycznych wymiarów wymiany towarów i usług oraz podmiotów oferujących towary i usługi do wymiany. Obejmuje to co do zasady, powiązane działania, takie jak produkcja, dystrybucja, marketing, sprzedaż i konsumpcja towarów i usług.

Pytania dotyczące etyki biznesowej są ważne i istotne dla każdego. Dlaczego? Bo prawie każdy z nas „robi biznes”, lub angażuje się w transakcje handlowe prawie codziennie. Wielu z nas spędza większą część swojego życia, angażując się lub przygotowując się do zaangażowania w działania związane z wymianą, samodzielnie (zakup chociażby?) lub jako część organizacji. Działalność gospodarcza kształtuje świat.

Etyka biznesu w swoim obecnym wcieleniu – jak już wspomniałem w poprzednim wpisie, jest stosunkowo nową dziedziną, wyrastającą z badań filozofów moralności, naukowców i przedsiębiorców już w latach 70tych i 80tych XX wieku. Ale uczeni myśleli o etycznym wymiarze handlu co najmniej od czasu Kodeksu Hammurabiego (ok. 1750 pne).

Ten wpis podsumowuje moje obserwacje i lekturę treści dotyczących etyki równie dla potrzeb mój działalności jako szefa czy sędziego w Polish National Sales Awards[2] – badania dotyczące głównych zagadnień etyki biznesu, w tym: jakiego rodzaju rzeczy można sprzedawać? Jak można je sprzedać? W czyim interesie należy zarządzać firmami czy informacją? Kto powinien nimi zarządzać? Co firmy są winne swoim pracownikom, a co pracownicy są winni swoim firmom? Czy firmy powinny starać się rozwiązywać problemy społeczne? Czy wolno im próbować wpływać na wyniki polityczne? Biorąc pod uwagę ogrom tej dziedziny, z konieczności niektóre pytania nie są przeze mnie poruszane.

Przygotowując moja perspektywę pojmowania etyki, jako handlowca, szefa sprzedaży czy w końcu sędziego w ramach konkursu Polish National Sales Awards² pomyślałem, że warto również zastanowić się jakie są odmiany etyki. Oto do czego doszedłem bazując na swojej praktyce, wsłuchując się w słowa przedsiębiorców i studiując to zagadnienie.

Odmiany etyki biznesu

Wiele osób prowadzących działalność gospodarczą, w tym księgowi i prawnicy, to profesjonaliści. W związku z tym są związani kodeksami postępowania ogłoszonymi przez stowarzyszenia zawodowe. Wiele firm posiada również szczegółowe kodeksy postępowania, opracowane i egzekwowane przez zespoły pracowników ds. etyki i zgodności/complience. Etyka biznesu może być zatem rozumiana jako badanie praktyk zawodowych, czyli badanie treści, opracowania, egzekwowania i skuteczności kodeksów postępowania, które mają kierować działaniami osób prowadzących działalność gospodarczą czy wykonując swoje obowiązki jako pracownik, któremu powierzono określony zakres obowiązków. Ten wpis nie będzie uwzględniał tej formy etyki biznesowej. Zamiast tego traktuje etykę biznesu jako dyscyplinę akademicką bo nie czuję się na tyle moralnie upoważnionym, aby oceniać kogokolwiek z grona osób z którymi przyszło mi współpracować lub wysłuchać jego punktu widzenia na sprawy etyki.

Akademickie pole etyki biznesu jest wspólne dla socjologów i teoretyków tego zagadnienia. Ale odpowiadają na różne pytania. Socjolodzy próbują odpowiedzieć na pytania opisowe, takie jak: Czy wyniki społeczne firmy poprawiają wyniki finansowe firmy, tj.

– czy etyka się opłaca?

–  dlaczego ludzie angażują się w nieetyczne zachowania?[3].

– jak możemy powstrzymać ludzi nieetycznie postępujących[4]

Nie będę tutaj snuł rozważań teoretycznych i podejmował się odpowiedzi na pytania, chcę jednak potraktować ten wpis jako głos w dyskusji i skupia się na następujących pytaniach

Co jest etyczne i nieetyczne w biznesie?

Etycy biznesu – co treści do jakich dotarłem) mają tendencję do akceptowania podstawowych elementów kapitalizmu. Oznacza to, że zakładają, że „środki produkcji mogą być własnością prywatną i że rynki – charakteryzujące się dobrowolną wymianą między kupującymi i sprzedającymi po wzajemnie uzgodnionych cenach – powinny odgrywać ważną rolę w alokacji zasobów”

Innymi słowy. Niektóre podmioty „robią interesy” w celu osiągnięcia zysku, a inne nie, choć pewnie tych drugich znaleźć można znacznie więcej – no chyba, że mówimy o instytucjach charytatywnych czy „non profit”. Organizacja zorientowana na „biznes” jest zwykle rozumiana jako taka, która poszukuje zysku, a organizacje nastawione na zysk to te, na których skupiają się etycy biznesu. W następnych moich artykułach skupię się również szerzej na problemach etycznych dotyczących organizacji non-profit i indywidualnych podmiotów gospodarczych.

Czym zatem jest Złota Reguła w etyki w biznesie.

Otóż,

„ludzie muszą być uczciwi wobec siebie, zanim będą uczciwi wobec innych” [5]

Zanim przejdę do złotej reguły chciałbym zadać Ci następujące pytania o te zachowani, które według Ciebie charakteryzują Ciebie najbardziej:

Czy zawsze postępujesz etycznie?

Najczęściej postępujesz etycznie?

Czasem postępujesz etycznie?

Rzadko postępujesz etycznie?

Nigdy nie postępujesz etycznie?

Które ze stwierdzeń pasują do Ciebie w możliwie najlepszy sposób? Jakbyś się scharakteryzował?

Pomyśl o tym przez chwile i zastanów się. Na te pytania odpowiada w refleksyjny sposób J.C. Maxwell [6]

1. „Większość ludzi umieszcza siebie w pierwszej lub drugiej kategorii,
2. Większość osób umieszczająca się w drugiej kategorii, postępuje nieetycznie p bo tak im jest wygodniej – bo ewentualny mogący się pojawić konflikt jest niewygodny
3. Większość ludzi uważa, że jeśli kto „najczęściej postępuje etycznie” = to jest w porządku, chyba, że są akurat ofiarą takiego chwilowego odstąpienia od zasad etyki w wykonaniu kogoś innego

Ciąg dalszy nastąpi ….

[1] (por. Donaldson i Walsh 2015; Marcoux 2006b).

[2] Polish National Sales Awards (www.pnsa.pl)

[3] (Bazerman i Tenbrunsel 2011; Werhane i in. 2013)

[4] (Warren, Gaspar i Laufer 2014)

[5] (William J.H. Boetcker) – amerykański wykładowca i duchowny (przyp. J.P.)

[6] John C. Maxwell, „Etyka”, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa 201