Metafora jako narzędzie AutoCoachingu. Myślisz słowem – działasz obrazem
💬 Cytat otwierający:
„Nasz obraz świata zawsze zależy od metafor, który doń wprowadzamy.”
— Jakob Bronowski
Siła metafor
Jak metafory wspierają odkrywanie własnych zasobów i zmianę perspektywy
W AutoCoachingu metafora nie jest jedynie ozdobą językową. Jest narzędziem zmiany, dzięki któremu można spojrzeć na problem, cel lub emocję z innej strony. To właśnie metafora – czyli obrazowa przenośnia – pozwala połączyć lewą półkulę odpowiedzialną za analizę z prawą półkulą odpowiedzialną za emocje i wyobraźnię.
Czym jest metafora w AutoCoachingu?
Metafora to sposób, w jaki opisujemy świat – nie wprost, ale poprzez obrazy i analogie. Gdy mówisz:
„Utknąłem w martwym punkcie” – już tworzysz metaforę.
„To był dla mnie cios poniżej pasa” – również.
„Jestem w ciemnym tunelu, ale widzę światełko” – to także metaforyczne ujmowanie rzeczywistości.
AutoCoaching zachęca, aby zidentyfikować te metafory i pracować z nimi, bo zmiana metafory to często zmiana myślenia, a nawet emocji i zachowania.
🧠 Jak działa lewa i prawa półkula mózgu?
Aby zrozumieć, dlaczego metafora jest tak ważna w AutoCoachingu, warto spojrzeć na działanie obu półkul naszego mózgu. To nie tylko neurobiologia – to podstawa, na której opiera się skuteczność pracy z obrazem, językiem i emocją.
| Lewa półkula mózgu – „logik” | Prawa półkula mózgu – „artysta” |
| Analizuje dane krok po kroku | Widzi całość, kontekst, zależności |
| Operuje językiem dosłownym, linearnym | Posługuje się językiem obrazowym i metaforycznym |
| Przetwarza informacje w sposób logiczny | Przetwarza informacje intuicyjnie |
| Skupia się na faktach, liczbach, danych | Skupia się na emocjach, wrażeniach i symbolach |
| Działa w oparciu o reguły i procedury | Tworzy skojarzenia, improwizuje |
| Ocenia, kategoryzuje, porządkuje | Wyraża siebie poprzez sztukę, muzykę, ruch |
| Buduje wyjaśnienia przyczynowo-skutkowe | Odczuwa jedność, sens, spójność |
| Zajmuje się analizą języka i składnią | Rozpoznaje ton, rytm, niewerbalne sygnały |
| Widzi szczegóły i fragmenty | Widzi obraz jako całość – nawet niedopowiedziany |
| Buduje mapy logiczne | Tworzy mapy mentalne i wyobrażeniowe |
W pracy nad sobą, zwłaszcza w AutoCoachingu, potrzebujemy obydwu półkul: lewej – by zrozumieć i nazwać, i prawej – by poczuć, zobaczyć, przekształcić.
Metafory aktywują prawą półkulę, a więc dają dostęp do zasobów, których nie sięgniemy samą analizą logiczną.
Znani ludzie i siła obu półkul
- Albert Einstein – mistrz logicznego myślenia (lewa półkula), ale też autor wielu kreatywnych metafor (np. „jazda na promieniu światła”).
- Steve Jobs – łączył myślenie systemowe z intuicyjnym obrazowaniem produktów (prawo-lewa synergia).
- Leonardo da Vinci – naukowiec i artysta w jednym, mistrz integracji logicznej obserwacji z metaforycznym myśleniem.
- Maria Skłodowska-Curie – umiała opisywać zjawiska naukowe w zrozumiały, obrazowy sposób, dzięki czemu była zrozumiana również poza światem nauki.
Różnorodność metafor i ich wspólne cechy
Metafory mogą być:
- ruchowe („Jestem w biegu”),
- przestrzenne („Czuję się przytłoczony”),
- żywiołowe („Zalewa mnie fala emocji”),
- czasowe („Czas mi przecieka przez palce”).
Wspólna cecha: każda z nich wywołuje obraz i reakcję emocjonalną, która wpływa na zachowanie.
Konsekwencje wyboru metafory
Metafora, którą wybierasz (świadomie lub nie), determinuje Twój sposób myślenia o problemie i kierunek działania.
„Jestem w potrzasku” → uczucie bezsilności.
„Stoję na rozdrożu” → gotowość do wyboru.
„Jestem jak statek na morzu” → poszukiwanie kierunku.
Zła metafora ogranicza. Dobra metafora otwiera.
Dlaczego metafora jest ważna w AutoCoachingu?
Ponieważ słowo kształtuje emocję, emocja wpływa na działanie, a działanie tworzy rzeczywistość. Pracując z metaforą, wpływasz na zmianę od środka – a nie tylko poprzez zewnętrzne cele.
Ćwiczenie 1: Zmień wyrażenie metaforyczne
Zastanów się, jakie metafory opisują Twoją obecną sytuację:
- „Kręcę się w kółko”
- „Mam szklany sufit”
- „Wszystko się wali”
Spróbuj znaleźć nową metaforę, która daje przestrzeń do zmiany:
- „Szukam nowej ścieżki”
- „Mogę wyjść poza ograniczenia”
- „Buduję coś od nowa”
Ćwiczenie 2: Trening rozpoznania swoich metafor
Etapy:
- Wybierz obszar życia, w którym czujesz się zablokowany.
- Zapisz wszystkie określenia, jakich używasz na co dzień.
- Poszukaj w nich obrazów – co one symbolizują?
- Zastanów się: co ta metafora mówi o Twoim nastawieniu? Czy Ci pomaga, czy ogranicza?
Ćwiczenie 3: Wybierz nową metaforę dla starego problemu
Etapy:
- Wybierz jeden problem, który od dawna Ci towarzyszy.
- Nazwij metaforę, która go opisuje (np. „mur nie do przejścia”).
- Znajdź inną metaforę, która daje nadzieję (np. „wysoka przeszkoda, na którą mogę się wspiąć”).
- Zapisz, jakie nowe działania może uruchomić ta nowa metafora.
Transformacja ograniczających metafor
Jak przejść od problemu do rozwiązania
To proces, w którym identyfikujesz ograniczającą metaforę, analizujesz jej źródło i tworzysz nowy obraz, który będzie Cię prowadził.
Przypadek Sary – „wypalony las”
Sara mówiła:
„Czuję się jak wypalony las. Nic już nie zostało.”
W pracy coachingowej okazało się, że wypalony las to również przestrzeń pod nowe życie. Zmieniono metaforę na:
„Ziemia po pożarze – gotowa, by zasiać nowe ziarna.”
Efekt? Sara zaczęła planować zmiany zawodowe i przywracać swoje rytuały wzmacniające.
Przypadek Klaudii – „szklanka brudnej wody”
Klaudia mówiła:
„Moja głowa to szklanka brudnej wody. Ciągle coś się miesza.”
Dzięki pracy z metaforą pojawił się obraz:
„Czekam, aż osad opadnie, a woda stanie się przejrzysta.”
To doprowadziło ją do decyzji o wprowadzeniu codziennej medytacji i higieny umysłowej.
Ćwiczenie 4: Rozwiń swoją ograniczającą metaforę
- Zapisz jedno określenie, które najczęściej powtarzasz w kontekście trudności.
- Zadaj sobie pytania:
- Co dokładnie ten obraz pokazuje?
- Co się w nim dzieje dalej?
- Czy coś lub ktoś może się pojawić w tym obrazie, co zmieni bieg sytuacji?
- Rozbuduj ten obraz w kierunku zmiany, jakbyś pisał opowieść o nowym początku.
Praktyczne przykłady metafor w AutoCoachingu:
- „Jestem jak most między tym, co było, a tym, co może się wydarzyć.”
- „Moje myśli to fale – mogę nauczyć się surfować.”
- „Jestem jak ogród – potrzebuję przestrzeni, światła i czasu, by zakwitnąć.”
- „Problemy to zagadki – każda ma rozwiązanie, ale trzeba je odkryć.”
Podsumowanie
Metafora to nie poetycki dodatek. To brama do zmiany. Pracując z metaforami, zmieniasz swój sposób myślenia, postrzegania problemów, reakcji emocjonalnych, a w efekcie – działania.
👉 Zachęcam do przeczytania innych artykułów z cyklu „AutoCoaching dla każdego” oraz publikacji na stronie:
www.laczynasrozwoj.pl
Znajdziesz tam inspiracje, ćwiczenia i narzędzia, które pomogą Ci rozwijać się w zgodzie ze sobą i swoimi wartościami.
